Śmierć dłużnika, a wszczęcie postępowania upadłościowego

Nie będzie zapewne niczym odkrywczym stwierdzenie, że postępowania upadłościowe mogą być inicjowane i toczyć się w sytuacji bytności na tym świecie osób, których dotyczą. Co jednak, kiedy  w trakcie długotrwałego procesu upadłościowego, następuje śmierć dłużnika?

Śmierć dłużnika zasadniczo prowadzi do umorzenia postępowań sądowych lub ich zawieszenia do czasu wstąpienia do procesu spadkobierców. Niemniej, od tej zasady istnieją wyjątki, a jeden z takich wyjątków jest statuowany przez przepisy prawa upadłościowego.

Wniosek o ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika

Zgodnie z art. 7 prawa upadłościowego możliwym jest ogłoszenie upadłości po śmierci przedsiębiorcy w przypadku, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci.

Co istotne, w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego, przedsiębiorstwem zmarłego przedsiębiorcy (o którym to zarządzie sukcesyjnym mowa jest w ustawie z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw) możliwym jest ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy także po upływie roku od dnia śmierci, ale jednocześnie  przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Niewątpliwie możliwość złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz prowadzenia postępowania upadłościowego po śmierci dłużnika pozwala na szybsze zaspokojenie praw wierzycieli, bowiem nie zachodzi w tym przypadku konieczność prowadzenia egzekucji względem spadkobierców przedsiębiorcy.

Prawo do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w opisywanej konfiguracji przysługuje: wierzycielom, zarządcy sukcesyjnego, spadkobiercy, małżonkowi oraz każdemu z dzieci lub rodziców zmarłego – także jeżeli nie dziedziczą oni po zmarłym przedsiębiorcy. Niejednokrotnie najbliżsi zmarłego będą mieli interes w złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, celem uwolnienia się od długów spadkowych właśnie wskutek likwidacji masy upadłości w toku postępowania upadłościowego.

Śmierć upadłego w toku postępowania upadłościowego

Mając na względzie poruszane zagadnienie, należy podkreślić, że w przypadku śmierci upadłego już po ogłoszeniu jego upadłości nadal możliwym jest prowadzenie postępowania upadłościowego, a uprawnionym aby brać udział w toku postępowania upadłościowego jest jego spadkobierca (co jest charakterystyczne dla postępowań cywilnych). Jeżeli jednak spadkobierca nie jest znany lub też jeżeli nie wstąpił on do postępowania, to winno dojść do ustanowienia kuratora na wniosek syndyka lub też z urzędu. Tak powołany kurator realizuje prawa zmarłego upadłego aż do momentu wstąpienia do postępowania spadkobiercy upadłego (który będzie musiał wykazać swoje prawa do spadku za pomocą prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku).

Ogłoszenie upadłości po śmierci przedsiębiorcy w przypadku niezarejestrowanej działalności gospodarczej 

Warto także zwrócić uwagę, iż wniosek o ogłoszenie upadłości po śmierci przedsiębiorcy może zostać złożony przez wierzyciela także względem przedsiębiorcy, który w chwili śmierci nie prowadził już działalności gospodarczej, pod warunkiem jednak, iż od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok.

Nadto również w przypadku gdy przedsiębiorca oficjalnie nie dopełnił obowiązku zgłoszenia prowadzenia działalności gospodarczej we właściwym rejestrze (tzw. nierejestrowana działalność gospodarcza) wierzyciel ma prawo złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, pod warunkiem, iż od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.

Powyższe możliwości niewątpliwie zapewniają szeroką ochronę wierzycieli i powodują, iż śmierć dłużnika nie oznacza braku możliwości zaspokojenia wierzytelności w ramach procedury insolwencyjnej.

W kolejnym wpisie wątek śmierci dłużnika w kontekście postępowania upadłościowego będzie kontynuowany. Poruszone zostaną istotne, z punktu widzenia wierzycieli, odrębności proceduralne względem ,,klasycznego’’ postępowania upadłościowego, które warto mieć na uwadze.