Prawa przedsiębiorcy w toku kontroli podatkowej
Kontrola podatkowa nie należy do najbardziej oczekiwanych obowiązków w toku prowadzenia działalności gospodarczej. Warto jednak zaznaczyć, że udział przedsiębiorcy w kontroli podatkowej nie musi polegać jedynie na wykonywaniu ściśle określonych poleceń organu podatkowego i biernego oczekiwania na werdykt. Posiada on bowiem wiele uprawnień, które właściwie wykorzystane, mogą niejednokrotnie odwrócić losy kontroli podatkowej.
Cel kontroli podatkowej i termin przeprowadzenia
Ogólnym celem przeprowadzania kontroli podatkowej jest sprawdzenie czy kontrolowani przedsiębiorcy wywiązują się z obowiązków ustanowionych w przepisach ordynacji podatkowej. Kontrolowany podatnik, w trakcie kontroli podatkowej, ma obowiązek zapewnienia osobom upoważnionym dostęp do dokumentów, akt czy ksiąg związanych z przedmiotem kontroli.
Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni, i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli jednak nie zostanie wszczęta w ciągu 30 dni, wówczas jej wszczęcie wymaga ponownego zawiadomienia.
Praktyka pokazuje jednak, że organy podatkowe nie zawsze stosują się do dostarczenia wcześniejszego zawiadomienia, jak również odczekania 7 dni na rozpoczęcie kontroli. W sytuacji, gdy przedsiębiorca nie wyrazi zgody na przeprowadzenie wcześniejszej kontroli, organ powinien dostarczyć upoważnienie o zamiarze jej przeprowadzenia.
Prawa przedsiębiorców w trakcie kontroli podatkowej
Zdarza się, że przedsiębiorcy nie są świadomi, że w trakcie kontroli podatkowej posiadają prawo do:
- składania zastrzeżeń i wyjaśnień do protokołu kontroli podatkowej;
- wnoszenia sprzeciwu w stosunku do wszczęcia i prowadzenia kontroli podatkowej;
- wymagania od organów podatkowych przestrzegania przepisów BHP obowiązujących w kontrolowanym przedsiębiorstwie;
- uczestniczenia w kontrolnych czynnościach;
- wyznaczenia reprezentanta lub pełnomocnika;
- udziału w przeprowadzeniu dowodów;
- domagania się odszkodowania za szkodę poniesioną w momencie przeprowadzania czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli.
Sprzeciw w trakcie kontroli
Sprzeciw przysługuje kontrolowanemu wyłącznie wtedy, gdy prowadzona jest wobec niego kontrola podatkowa (art. 59 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców). Przedsiębiorca ma wówczas prawo do wniesienia sprzeciwu w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli podatkowej, wyłącznie w formie papierowej. W wyniku rozpatrzenia sprzeciwu, urząd skarbowy wydaje postanowienie o odstąpieniu od czynności kontrolnych lub ich kontynuowaniu.
Na postanowienie organu I instancji przedsiębiorcy przysługuje zażalenie w terminie 3 dni kalendarzowych. powyższego zażalenia następuje przez organ odwoławczy w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wniesienia.
Udział w przeprowadzaniu dowodów
Podatnik ma prawo brać czynny udział w postępowaniu podatkowym. Jego uprawnienia w tym aspekcie skupiają się przede wszystkim na przeprowadzaniu dowodów w postaci przesłuchania świadków lub włączenia do akt określonych dokumentów. W tym celu należy złożyć stosowny wniosek i wskazać w nim, jaki dowód ma zostać przeprowadzony i dlaczego.
Warto zaznaczyć, że taki wniosek podatnik może zgłosić na każdym etapie postępowania, jednak należy mieć na uwadze, że nie musi on zostać uwzględniony. Jak bowiem wynika z art. 188 Ordynacji podatkowej, żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem. Oznacza to, że jeżeli dowód nie może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy albo też dana okoliczność została już udowodniona w sposób niebudzący wątpliwości, organ podatkowy odmówi jego przeprowadzenia.
Zgłoszenie zastrzeżeń
Podatnik może także złożyć zastrzeżenia do protokołu kontroli. W sytuacji, gdy kontrolerzy przyznają, że zastrzeżenia są zasadne – napiszą o tym w zawiadomieniu do podatnika.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których organ kontrolujący zastrzeżeń nie uznaje. Wtedy, jeżeli kontrola ujawniła jakiekolwiek nieprawidłowości, podatnik ma prawo:
- usunąć nieprawidłowości, składając deklarację podatkową lub korektę deklaracji;
- nadal nie zgadzać się z kontrolerami, może nie złożyć deklaracji lub korekty. Wówczas jednak powinien mieć na uwadze, że zostanie przeciw niemu wszczęte postępowanie podatkowe.
Wyznaczenie reprezentanta/pełnomocnika
W życiu każdego przedsiębiorcy mogą zdarzyć się sytuacje losowe, gdy choroba lub ważne obowiązki uniemożliwiają jego udział w kontroli podatkowej. Wówczas może on wyznaczyć osobę fizyczną do jego reprezentacji w trakcie kontroli podatkowej. Reprezentant podatnika jest upoważniony m.in. do:
- wyrażenia zgody na rozpoczęcie kontroli;
- złożenia wyjaśnień i zastrzeżeń do protokołu kontroli;
- odbioru upoważnienia do przeprowadzenia kontroli;
- zakończenia kontroli.
Inną możliwością jest ustanowienie pełnomocnika który, co do zasady, posiada większy zakres uprawnień od reprezentanta. Ma on prawo do działania w imieniu oraz na rzecz przedsiębiorcy udzielającego pełnomocnictwa w formie pisemnej lub ustnej. Oryginał pisemnego pełnomocnictwa (albo jego właściwie poświadczony odpis) powinien być przedłożony do dokumentacji kontroli podatkowej, z kolei pełnomocnictwo ustne należy zgłosić do protokołu.