Naruszenie przepisów prawa miejscowego, a ważność pozwolenia na budowę

Decyzja administracyjna o pozwoleniu na budowę może zostać uznana za nieważną, jeżeli wydana została z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). Co zatem w sytuacji, gdy inwestycja, dla której zostało wydane pozwolenie na budowę, jest niezgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego?

Brak zgodnego stanowiska

Zgodnie z dominującą linią orzeczniczą, wyeliminowanie ostatecznej decyzji administracyjnej w oparciu o przesłankę rażącego naruszenia prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.) powinno następować tylko w okolicznościach bezspornych. „Rażące” naruszenie prawa występuje w sytuacji, gdy treść decyzji pozostaje w wyraźnej i oczywistej sprzeczności z treścią przepisu prawa, a charakter tego naruszenia powoduje przy tym, że decyzja taka nie może być akceptowana jako akt wydany przez organ praworządnego państwa.

Zagadnienie ważności pozwolenia na budowę wydanego z naruszeniem przepisów prawa miejscowego analizował Naczelny Sąd Administracyjny. W przedstawionej sprawie doszło do wydania pozwolenia na budowę dla inwestycji obejmującej budowę budynków jednorodzinnych w zabudowie szeregowej, podczas gdy obowiązujący dla tego obszaru miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dopuszczał wyłącznie zabudowę jednorodzinną wolnostojącą oraz bliźniaczą. Organ drugiej instancji stwierdził nieważność wydanej decyzji z uwagi na uchybienie ustaleniom planu. Rozstrzygnięcie to podzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny.

Rozstrzygnięcie NSA

Wskutek skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 maja 2023 r. (II OSK 50/20) stwierdził, że oceniając to naruszenie przez pryzmat art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. nie można przyjąć, że jest to naruszenie prawa kwalifikowane. W ocenie Sądu nie zaistniały wymagane łącznie trzy przesłanki niezbędne do zastosowania ww. konstrukcji prawnej, bowiem niezależnie od naruszenia prawa, charakteru przepisu, który został naruszony, to racje ekonomiczne lub gospodarcze – a więc skutki, które wywołuje decyzja, nie pozwalają na zastosowanie tego przepisu. Ujawnione naruszenia nie wywołują skutków niemożliwych do zaakceptowania z punktu widzenia praworządności, podczas gdy stwierdzenie nieważności może dotyczyć tylko przypadków ewidentnego bezprawia, którego nie można usprawiedliwiać ani tolerować z uwagi na skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia praworządności i zasad demokratycznego państwa prawa.

Zaburzenie ładu urbanistycznego?

Z takim przypadkiem w realiach rozstrzyganej sprawy jednak nie mamy do czynienia. Wbrew stanowisku sądu pierwszej instancji, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zabudowa jednorodzinna, objęta decyzją organu administracji architektoniczno- budowlanej, nie prowadzi do zaburzenia ładu urbanistycznego na spornym terenie.

Do tego zwrócił uwagę na społeczny aspekt sprawy, ponieważ sporne budynki mieszkalne jednorodzinne dwulokalowe zostały faktycznie zrealizowane, więc skutki ekonomiczne stwierdzenia nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę byłyby znaczne. Tym samym, w okolicznościach sprawy, zdaniem NSA nie było uzasadnionych podstaw do zastosowania konstrukcji prawnej z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. przez organy architektoniczno-budowlane.