Mieszkanie bez wkładu – rządowa pomoc kontra rynkowa rzeczywistość

Obecne wahania i nieustanny wzrost cen na rynku nieruchomości oraz obawy potencjalnych kupców o możliwość finansowania wysokich wkładów własnych na zaciągane kredyty, coraz częściej doprowadzają do decyzji o rezygnacji z posiadania własnego mieszkania lub domu. Rząd wychodząc naprzeciw społecznym obawom, postanowił część środków budżetu państwa przekazać na program, którego głównym założeniem jest wsparcie osób posiadających środki na spłatę kredytu i wykazujących zdolność kredytową, jednak niebędących w stanie zgromadzić odpowiednio dużego kapitału na zaciągnięcie kredytu w banku.

Już za miesiąc ma wejść w życie, wprowadzona tzw. „Polskim Ładem”, ustawa z dnia 1 października 2021 r. o gwarantowanym kredycie mieszkaniowym[1], na mocy której to przewidziano możliwość uzyskania kredytu hipotecznego bez konieczności posiadania wkładu własnego na jego sfinansowanie.

Czy jednak aktualna sytuacja na rynku nieruchomości pozwala na realne skorzystanie z rozwiązań programu „Mieszkania bez wkładu”?

Rozwiązanie dla każdego

„Mieszkanie bez wkładu”, jako jeden z nielicznych programów rządowych, nie zawiera szeregu rygorystycznych wymagań i kryteriów uprawniających do wnioskowania o udzielenie wsparcia. Można powiedzieć, że jedynym stawianym wymaganiem jest nieposiadanie prawa własności lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego. Dodatkowo, warunek ten ulega modyfikacji i w zależności od liczebności rodziny, kredytobiorca może posiadać lokal o określonym w ustawie metrażu.

Gwarantowany kredyt mieszkaniowy nie jest jednak kredytem, który pokryć może wyłącznie wydatki związane z zakupem mieszkania, a dotyczy także kosztów:

• ponoszonych w związku z budową domu jednorodzinnego, w tym z jego wykończeniem, oraz nabyciem prawa własności nieruchomości gruntowej lub jej części, w celu budowy na niej tego domu,
• ponoszonych w związku z nabyciem prawa własności lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, w tym z jego wykończeniem,
• stanowiących wkład budowlany.

Co również istotne, „Mieszkanie bez wkładu” nie wprowadza żadnych ograniczeń wiekowych, ani też związanych ze stanem cywilnym potencjalnego kredytobiorcy.

Dofinansowanie wkładu czy gwarancja?

Założenia „Mieszkania bez wkładu” nie stanowią realnego dofinansowania stanowiącego dopłatę do zaciąganego kredytu. Wbrew powszechnie panującemu przekonaniu, wkład nie zostanie w żaden sposób spłacony ani umorzony – gwarancja udzielana przez Bank Gospodarstwa Krajowego ma zastąpić wkład własny, a kredytobiorcy będą zobowiązani do jego spłaty zgodnie z zawartą umową. Gwarancja ma zatem stanowić wsparcie, w sytuacji, w której pomimo braku pewnej sumy kapitału, kredytobiorca spełnia pozostałe warunki dotyczące zaciągnięcia kredytu i jest w stanie opłacić kolejne raty zaciągniętego zobowiązania.

Ponadto kwota możliwości udzielenia gwarancji nie jest dowolna. Ustawa określiła, że wysokość objętej gwarancją części gwarantowanego kredytu mieszkaniowego nie może być niższa od kwoty stanowiącej 10% wydatków, w celu pokrycia których jest udzielany ten kredyt, ale nie może przekroczyć kwoty stanowiącej 20% wspomnianych wydatków. Maksymalna wysokość części objętej gwarancją wynosi z kolei 100.000,00 zł, a kredyt udzielony zostaje na minimalnie 15 lat.

Czy konieczne są dodatkowe opłaty? Jedyne co obecnie określiła ustawa, to jednorazowa opłata prowizyjna w wysokości 1,00 % wysokości udzielonej gwarancji. Jest to niezbędny warunek udzielenia gwarantowanego kredytu mieszkaniowego. Nie jest jednak obecnie wiadomym czy banki, które oferować będą udział w programie, nie wprowadzą dodatkowych opłat z tytułu udzielania przez siebie kredytu.

Możliwość częściowej spłaty kredytu wyłącznie dla rodzin z dziećmi

„Mieszkanie bez wkładu” zakłada sytuację, w której udzielona gwarancja zostanie uregulowana za pomocą tzw. spłaty rodzinnej. Bank Gospodarstwa Krajowego na wniosek kredytobiorcy dokona spłaty gwarantowanej części udzielonego kredytu, jeśli spełnione zostaną następujące przesłanki:

• kredytobiorca i osoby wchodzące w skład jego gospodarstwa domowego nie posiadają innego prawa własności czy też prawa spółdzielczego dotyczącego lokalu mieszkalnego lub domu,
• w okresie spłaty kredytu nastąpi powiększenie gospodarstwa domowego o drugie lub kolejne dziecko,
• kredytobiorca zamieszkuje w Polsce,
• kredytobiorca nie wypowiedział umowy kredytu.

Po spełnieniu wymienionych warunków w przypadku powiększenia rodziny o drugie dziecko spłata wyniesie 20.000,00 zł, a w przypadku trzech i kolejnych dzieci aż 60.000,00 zł, nie więcej jednak niż pozostała do spłaty część kapitałowa gwarantowanego kredytu mieszkaniowego i maksymalnie do roku od dnia pojawienia się nowych członków rodziny.

Jak zatem wskazuje powyższe, realne dofinansowanie ze strony państwa przysługiwało będzie rodzinom z dziećmi – osoby nieposiadające potomstwa lub posiadające jedno dziecko nie będą mogły skorzystać ze spłaty rodzinnej.

Niekorzystne limity cen nabywanych nieruchomości

Udzielenie gwarantowanego kredytu mieszkaniowego uzależnione jest od wyjściowej ceny lokalu mieszkalnego bądź domu, na jakiego zakup decyduje się potencjalny kredytobiorca. Wyłącznie zakup nieruchomości po określonych w ustawie cenach będzie upoważniał do skorzystania z „Mieszkania bez wkładu”. Limity określone w ustawie uzależnione są od wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1m² powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych dla danego województwa i wynoszą:

• dla mieszkań i domów w stanie deweloperskim – iloczyn średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m² powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych oraz współczynnika 1,3,
• w przypadku rynku wtórnego – iloczyn średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m² powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych oraz współczynnika 1,2.

Niestety, aktualne trendy na rynku nieruchomości doprowadzają do wniosku, że rządowy program ma niewiele wspólnego z realną możliwością zakupu mieszkania z jego pomocą. Wprowadzone limity w zestawieniu ze średnimi cenami nieruchomości w poszczególnych województwach potwierdzają, że w wielu rejonach kraju skorzystanie z gwarantowanego kredytu mieszkaniowego nie będzie możliwe. Szacunki przeprowadzone przez HRE Investment[2] jasno wskazują, że w wielu miastach oferty sprzedaży mieszkań czy domów całkowicie odbiegają swoją ceną od określonych w ustawie limitów, a wobec tego dostęp do „Mieszkania bez wkładu” zostaje mocno ograniczony.

Przepisy ustawy wejdą w życie już 27 maja 2022 r. Od tej chwili Bank Gospodarstwa Krajowego rozpocznie współpracę z bankami, które gotowe będą gwarantowany kredyt mieszkaniowy zamieścić w ofercie swoich produktów. Niestety, aktualnie nie jest znana lista takich banków, ani tym bardziej pozostałe warunki, jakie będą musieli spełnić kredytobiorcy.

Analiza przepisów ustawy i obecna tendencja rynkowa budzą poważne wątpliwości, co do realnego zastosowania programu „Mieszkanie bez wkładu”. Biorąc ponadto pod uwagę kryzys wywołany zarówno pandemią jak i wojną w Ukrainie oraz obawy społeczne o stabilną sytuację rynkową, można spodziewać się, że pomimo potencjalnej możliwości udzielenia wsparcia w oferowanej przez rząd formule, wielu kredytobiorców nie spełni pozostałych warunków, takich jak chociażby odpowiednia zdolność kredytowa.

[1] Ustawa z dnia 1 października 2021 r. o gwarantowanym kredycie mieszkaniowym (sejm.gov.pl)

[2] Heritage Real Estate – Nie wszędzie dostaniesz kredyt bez wkładu własnego