Prawo karne, procesowe i wykroczeń

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw  (Dz.U.2021 poz. 1023)

Wejście w życie: 22 czerwiec 2021

Zmiany w dostępie do akt postępowań przygotowawczych

Zmianie ulega sposób udostępniania akt zakończonych postępowań przygotowawczych, bowiem dodany został § 5b do art. 156 k.p.k. stanowiący, że do udostępniania akt zakończonego postępowania przygotowawczego stosuje się odpowiednio §5 tego przepisu umożliwiający prokuratorowi odmowę udostępnienia akt stronom postępowania, jeżeli może to zagrozić prawidłowemu przebiegowi postępowania lub ważnemu interesowi państwa. Przepis ten stanowi również, iż innym osobom (np. przedstawicielom organizacji społecznych) akta można udostępnić jedynie w wyjątkowych przypadkach. Nowelizacja ta może istotnie ograniczyć dostęp dziennikarzy do akt postępowań prokuratorskich.

Poszerzenie katalogu podmiotów obowiązanych do zabezpieczenia danych informatycznych

Ustawodawca poszerzył krąg podmiotów obowiązanych do zabezpieczenia danych informatycznych na czas określony, nie dłuższy niż 90 dni, na żądanie sądu lub prokuratora. Dotychczas obowiązek ten mógł zostać nałożony na urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność telekomunikacyjną, natomiast teraz może on obciążać również podmioty świadczące usługi drogą elektroniczną oraz dostawców usług cyfrowych. Skonstatować zatem należy, iż zakres podmiotowy tego przepisu został znacznie poszerzony.

Poręczenie majątkowe tylko od podejrzanego?

Wprowadzony został w art. 266 § 1a k.p.k. przepis zgodnie z którym przedmiot poręczenia majątkowego nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanego na ten cel. Sąd albo prokurator może uzależnić przyjęcie przedmiotu poręczenia majątkowego od wykazania przez osobę składającą poręczenie źródła pochodzenia tego przedmiotu.

Wykładnia tego przepisu prowadzić może w istocie do całkowitego ubezskutecznienia środka zapobiegawczego, jakim jest poręczenie majątkowe, zwłaszcza gdy wobec podejrzanego zastosowano zabezpieczenie majątkowe, w istocie pozbawiające go możliwości rozporządzania jego majątkiem. Zwrócić uwagę jednak należy, że nie zmieniony został przepis art. 266 § 1 k.p.k. wskazujący, że poręczenie majątkowe może złożyć także inna osoba, co rodzić może trudności w interpretacji nowych założeń ustawodawcy. Niewątpliwie jednak nowelizację tę należy ocenić jednoznacznie krytycznie.

Większa rola prokuratora przy wydawaniu listu żelaznego

Ustawodawca zwiększył rolę prokuratora uzależniając wydanie przez sąd listu żelaznego w postępowaniu przygotowawczym od złożenia przez prokuratora wniosku w tym przedmiocie lub braku jego sprzeciwu (art. 281 § 2 k.p.k). List żelazny w postępowaniu przygotowawczym sąd może odwołać jedynie na wniosek prokuratora (art. 281 §3 k.p.k.).

Nowy typ czynu zabronionego w Kodeksie karnym

Ustawodawca wprowadził w art. 255 §1a k.k. nowy typ czynu zabronionego związany rozpowszechnianiem treści ułatwiającym popełnianie przestępstw o charakterze terrorystycznym. Zgodnie z nowo wprowadzonym występkiem, kto w celu popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym uczestniczy w szkoleniu mogącym umożliwić popełnienie takiego przestępstwa lub samodzielnie zapoznaje się z treściami mogącymi ułatwić popełnienie takiego przestępstwa, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 

Zmiany w wykroczeniu z art. 57 Kodeksu wykroczeń

W związku z ograniczeniem możliwości składania poręczeń majątkowych w postępowaniu karnym przez osoby trzecie, ustawodawca postanowił rozszerzyć hipotezę przepisu art.

57 § 1 k.w. obejmując nią również środki przekazane na poczet poręczenia majątkowego lub zabezpieczenia majątkowego, a także świadczenia pieniężnego, przepadku przedmiotów stanowiących kwotę pieniężną, równowartości przepadku przedmiotów lub przedsiębiorstwa, przepadku korzyści majątkowej stanowiącej kwotę pieniężną,      równowartości      przepadku     korzyści     majątkowej,      odszkodowania, zadośćuczynienia, nawiązki, podlegającej zwrotowi korzyści majątkowej stanowiącej kwotę pieniężną albo równowartości podlegającej zwrotowi korzyści majątkowej. Dotychczas zagrożenie karą aresztu lub grzywny w uproszczeniu dotyczyło jedynie czynności związanych z organizowaniem lub przeprowadzaniem zbiórek publicznych na uiszczenie grzywny bądź uiszczaniem tej grzywny za skazanego bądź przekazywaniem mu lub osobie najbliżej skazanego tych środków. Co istotne, osoba najbliższa dla skazanego lub ukaranego nie popełnia tego wykroczenia (art. 57 § 1 pkt 2) k.w.). Środki zgromadzone przez osobę inną niż osoba najbliższa dla skazanego lub ukaranego podlegają przepadkowi (art. 57 § 3 k.w.).