Prawo cywilne

Zmiany w prawie cywilnym w związku z wprowadzeniem do systemu prawnego fundacji rodzinnej

Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. 2023 poz. 326)

Wejście w życie: 22 maja 2023 r.

Na podstawie ustawy wprowadzającej do porządku prawnego instytucję fundacji rodzinnej wprowadzone zostają następujące zmiany:

W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1125 oraz z 2023 r. poz. 181 i 289):

Opłata stała w kwocie 200 złotych pobierana będzie od pozwu w sprawie o uchylenie uchwały organu fundacji rodzinnej oraz stwierdzenie nieważności uchwały organu fundacji rodzinnej.

Wprowadzono Rozdział 5a obejmujący sprawy z zakresu rejestru fundacji rodzinnych, zgodnie z którym:

• opłata stała w kwocie 500 złotych pobierana będzie od zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych;
• opłata stała w kwocie 250 złotych pobierana będzie od wniosku o wpis w rejestrze fundacji rodzinnych;
• jedna opłata stała w kwocie 100 złotych pobierana będzie od skargi na orzeczenie referendarza sądowego, chociażby dotyczyło kilku wpisów w rejestrze fundacji rodzinnych.

W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805, z późn. zm.) dodano art. 778 (3), zgodnie z którego brzmieniem, tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko fundatorowi fundacji rodzinnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko fundacji rodzinnej ponoszącej odpowiedzialność za zobowiązania fundatora, jeżeli egzekucja przeciwko fundatorowi okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, 2337 i 2339):

Fundacja rodzinna (obok fundacji), która została ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę, może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.

W art. 991 § 2 określono, że jeśli uprawniony do zachowku nie otrzymał go w postaci darowizny, powołania do spadku, zapisu lub w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej albo mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia – co istotne przy obliczaniu zachowku doliczane będą także fundusze założycielskie fundacji rodzinnej wniesione przez spadkodawcę (w przypadku, gdy fundacja ta nie jest ustanowiona w testamencie) oraz mienie związane z rozwiązaniem fundacji rodzinnej o wartości nie większej niż wysokość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę.

Przy obliczaniu zachowku nie będą doliczane:

• fundusze założycielskie fundacji rodzinnej wniesione przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą;
• spadku z mienia związanego z rozwiązaniem fundacji rodzinnej otrzymanego przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku;
• zstępnemu – fundusze założycielskie fundacji rodzinnej i mienie związane z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, jeśli ich przekazanie nastąpiło w czasie, kiedy spadkodawca nie miał zstępnych, co nie dotyczy jednak wypadku, gdy przekazanie nastąpiło na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego;
• małżonkowi – fundusze założycielskie fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazanych przed zawarciem małżeństwa ze spadkodawcą.

Wartość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej obliczona zostanie według stanu z chwili ich przekazania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Na mocy nowo dodanego art. 997(1), istnieje możliwość zaspokojenia roszczeń z tytułu zachowku z odroczeniem terminu płatności, rozłożenia go na raty, a także, w wyjątkowych przypadkach, obowiązany będzie mógł żądać jego obniżenia (przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku).

W zakresie umowy o zrzeczenia się dziedziczenia opisanej w art. 1048 dodano przepis, zgodnie z którym zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części, a także domniemanie, zgodnie z którym zrzeczenie się dziedziczenia na korzyść innej osoby uważa się w razie wątpliwości za zrzeczenie się pod warunkiem, że ta osoba będzie dziedziczyć.